Als ICT-professional kun je je baan verliezen doordat AI jouw werk overneemt. Bij reorganisaties door kunstmatige intelligentie krijg je vaak een vaststellingsovereenkomst aangeboden, een contract waarin je afspraken maakt over je ontslag. Dit kan veel voordeliger zijn dan een gewone ontslagprocedure – als je weet waar je op moet letten.
Vaststellingsovereenkomst: vaak beter dan gewoon ontslag
Het belangrijkste wat je moet weten: ga nooit direct akkoord met het eerste aanbod voor een ontslagovereenkomst. Door goed te onderhandelen kun je eigenlijk altijd meer krijgen dan het oorspronkelijke aanbod. Werkgevers bieden namelijk vaak bewust een lage vergoeding aan, omdat ze weten dat veel werknemers geen juridische kennis hebben.
Werkgevers zijn vaak bereid om meer te betalen omdat gewone ontslagprocedures bij AI-gerelateerd ontslag ingewikkeld en risicovol zijn. Het UWV moet namelijk goedkeuren dat jouw functie echt wegvalt door technologie. Deze ontslagprocedure duurt lang en de uitkomst is onzeker. Werkgevers betalen daarom liever meer voor de zekerheid van een vaststellingsovereenkomst.
Voor jou als ICT-professional betekent dit onderhandelingsruimte:Een hogere ontslagvergoeding
Een langere opzegtermijn
Kwijtschelding van eventuele studieschulden aan de werkgever
Opheffing concurrentiebeding
Outplacement begeleiding bij het vinden van nieuw werk
Het is belangrijk om te weten hoe vaststellingsovereenkomsten precies werken en wat er allemaal mogelijk is. Deze voordelen krijg je namelijk niet automatisch, je moet er wel om onderhandelen.
Wanneer ben je boventallig door AI?
Je bent boventallig door AI wanneer jouw functie niet meer nodig is door automatisering. Dit gaat verder dan dat AI alleen je werk ondersteunt. Het betekent dat je hele functie wegvalt of drastisch verandert.
Concrete voorbeelden uit de praktijk:
Junior developers van wie de code-review taken volledig geautomatiseerd worden.
Data-analisten die vervangen worden door self-service AI-dashboards.
Systeembeheerders van wie de monitoring en troubleshooting door AI wordt overgenomen.
IT-helpdesk medewerkers die vervangen worden door AI-chatbots.
Testers van wie het werk door geautomatiseerde AI-testing verdwijnt.
Juridisch gezien gaat het dan om een reorganisatie. Je werkgever moet kunnen aantonen dat jouw specifieke functie echt wegvalt, niet alleen dat het werk anders wordt gedaan. Er is namelijk verschil tussen functieaanpassing en echte boventalligheid.
Bij echte boventalligheid gelden speciale regels. Je werkgever moet eerst kijken of er andere functies voor je zijn binnen het bedrijf. Pas als herplaatsing niet mogelijk is, mag je ontslagen worden. En dan moet je werkgever het afspiegelingsbeginsel volgen – ze kunnen niet zomaar kiezen wie er weggaat.
Valkuilen die je moet vermijden
Werkgevers zetten vaak tijdsdruk. “Je moet vandaag beslissen” of “dit aanbod geldt maar kort” zijn veelgehoorde zinnen. Laat je hier niet door opjagen. Je hebt altijd recht op bedenktijd en het recht om advies in te winnen.
Veel ICT-professionals maken de fout dat ze zelf proberen te onderhandelen. Dat is begrijpelijk – we zijn gewend om problemen zelf op te lossen. Maar een vaststellingsovereenkomst is geen technisch probleem. Het is een juridisch document vol valkuilen.
Typische valkuilen in vaststellingsovereenkomsten:
Te lage ontslagvergoeding
Clausules die nadelig zijn voor je WW-uitkering
Geheimhoudingsclausules die verder gaan dan nodig
Vergeten een regeling te maken voor je concurrentiebeding
Afstand doen van rechten waar je misschien nog aanspraak op hebt
Voor dit soort juridische problemen schakel je een gespecialiseerde arbeidsjurist in. Voor jou is dit misschien de eerste keer dat je zo’n situatie meemaakt. Voor hen is het dagelijkse praktijk.